Doorbreek de cirkel: Teams versterken met Transactionele Analyse

Interactie patronen kunnen samenwerking bouwen of breken. Transactionele Analyse (TA) biedt een aantal tools om patronen te begrijpen en veranderen, zodat teams met meer plezier en productiever kunnen samenwerken.

Als eigenaar van Empoweryourteam help ik leiders en teams om zich verder te ontwikkelen en destructieve patronen te doorbreken. Hierbij kunnen verschillende tools van pas komen, bijvoorbeeld de onderstaande. Deze vond ik waardevol voor mijn eigen teams en leiderschapsontwikkeling. De dramadriehoek is een mooi voorbeeld: geweldig voor theater, maar rampzalig om als team in vast te zitten. Hoe herken je deze dynamiek en ontsnap je eraan?

De Dramadriehoek

De Dramadriehoek (geïntroduceerd door Stephen Karpman), beschrijft drie rollen die vaak voorkomen in conflicten: het Slachtoffer, de Redder en de Aanklager. De teamleden houden, met het aannemen van deze rollen, een vicieuze cirkel van disfunctioneren in stand. en het blijft niet bij een rol: teamleden zullen onbewust van de ene in de andere rol vallen en met elkaar de rollen steeds verwisselen.

Stel bijvoorbeeld dat een teamlid zich overweldigd voelt en de rol van Slachtoffer aanneemt, waarbij hij van anderen verwacht dat zij zijn problemen oplossen. Een leider die hierop onbewust in de rol van Redder stapt, bevordert de afhankelijkheid. Een gefrustreerde collega kan vervolgens in de rol van Aanklager vallen en anderen de schuld geven van de vertraging. Het Slachtoffer kan vervolgens naar de rol van Aanklager overschakelen en de leider of collega de schuld geven van de problemen. Zij worden hierdoor uitgenodigd in de rol van Slachtoffer, waarna een ander mogelijk de behoefte voelt om als Redder op te gaan treden. En voordat je het weet, draai je rond in een dramadriehoek.

De Winnaarsdriehoek: Een constructief alternatief

De uitweg zit in reflectie, herkenning en bewust kiezen voor ander gedrag. In 1990 stelde Acey Choy de Winnaarsdriehoek voor als kader om uit de Dramadriehoek te breken. Het herdefinieert de rollen tot constructieve alternatieven:

Het Slachtoffer wordt Kwetsbaar: hij neemt verantwoordelijkheid voor zijn eigen behoeften en zoekt gepast ondersteuning.
De Redder wordt Zorgzaam: hij helpt anderen zonder afhankelijkheid te creëren.
De Aanklager wordt Assertief: hij uit grenzen en verwachtingen op een respectvolle manier.

Door deze gezondere rollen aan te nemen, kunnen teams een basis van vertrouwen, wederzijds respect en verantwoordelijkheid opbouwen. Ook de bril waardoor teamleden elkaar (en zichzelf) bekijken, maakt een groot verschil.

Het O.K. Corral

Het O.K. Corral, ontwikkeld door Frank H. Ernst Jr., biedt een manier om interpersoonlijke houdingen te begrijpen aan de hand van vier vensters:

Ik ben O.K., Jij bent O.K.: Het ideale venster, bevordert wederzijds respect en samenwerking.
Ik ben O.K., Jij bent niet O.K.: Reflecteert dominantie of schuld, vaak gekoppeld aan de Aanklager-rol.
Ik ben niet O.K., Jij bent O.K.: Geeft gevoelens van inferioriteit of afhankelijkheid aan, geassocieerd met de Slachtoffer-rol.
Ik ben niet O.K., Jij bent niet O.K.: Een venster van wederzijdse ontevredenheid of een freeze-respons, waar individuen zich terugtrekken en inactief worden.

Het O.K. Corral en de driehoeken verbinden

De dramadriehoek weerspiegelt vaak dynamieken binnen de minder constructieve O.K. Corral-vensters. Bijvoorbeeld:

Een Slachtoffer dat opereert vanuit Ik ben niet O.K., Jij bent O.K. kan redding zoeken, wat afhankelijkheid in stand houdt.
Een Aanklager vanuit Ik ben O.K., Jij bent niet O.K. geeft anderen de schuld, wat conflicten creëert.
Het kwadrant Ik ben niet O.K., Jij bent niet O.K., gekoppeld aan de freeze-staat, leidt tot terugtrekking en stagnatie.

De Winnaarsdriehoek is afgestemd op het kwadrant Ik ben O.K., Jij bent O.K.. Door Kwetsbaar, Zorgzaam en Assertief gedrag, kunnen teamleden vanuit het ideale venster waarnemen, productieve samenwerking bevorderen en conflicten constructief oplossen.

Hoe teamleden deze modellen kunnen toepassen

Zelfreflectie: Herken je standaardrol in de dramadriehoek. Treed je vaak op als Redder? Of val je regelmatig in een Slachtoffer-rol? Bewustwording is de eerste stap richting transformatie.
Verschuif naar de Winnaarsrollen: Verschuif van reactief naar proactief gedrag. Bijvoorbeeld, in plaats van redden, ga steunen als coach om autonomie aan te moedigen. Ook het assertief stellen van grenzen, terwijl je zorg toont voor collega’s, bevordert een gebalanceerde aanpak.
Bevorder samenwerking: Beweeg gezamenlijk naar Ik ben O.K., Jij bent O.K. door duidelijke verwachtingen te stellen en grenzen te respecteren.
Neem verantwoordelijkheid: Herinner jezelf eraan dat je volwassen bent en in staat bent om verantwoordelijkheid te nemen voor je acties en bijdragen. Stimuleer een cultuur van verantwoordelijkheid.

Hoe leiders hun teams kunnen versterken

Zelfreflectie en positieve rollen tonen: Reflecteer en herken wanneer je in rollen van de Dramadriehoek stapt. Maak het patroon minder persoonlijk en gebruik het als een voorbeeld om je team te helpen de dynamiek te herkennen. Stap in de rollen van de Winnaarsdriehoek—Kwetsbaar, Zorgzaam en Assertief—om uit het drama te ontsnappen.
Stimuleer autonomie: Verschuif van micromanagement naar coaching. Geef teamleden de mogelijkheid om verantwoordelijkheid te nemen voor hun taken, terwijl je tegelijkertijd begeleiding en ondersteuning biedt.
Bevorder open communicatie: Creëer een omgeving waarin teamleden zich veilig voelen om hun behoeften en zorgen te uiten. Gebruik het O.K. Corral-kader om interpersoonlijke dynamieken constructief te identificeren en aan te pakken.
Geef constructieve feedback: Gebruik assertieve communicatie om feedback te geven die groei en verbetering stimuleert zonder te beschuldigen. Belangrijk: zorg ervoor dat de doelen en verantwoordelijkheden binnen het team duidelijk zijn, zodat feedback relevant en effectief is.

Empoweryourteam: Ondersteuning van leiders en teams

Soms zijn bovenstaande stappen niet voldoende of moeilijk toepasbaar in een uitdagende context. Of misschien voel je aan dat er nog meer potentie in je team zit. Als je op zoek bent naar manieren om je team te versterken en samenwerking te verbeteren, bied ik praktische tools en strategieën aan om je te helpen floreren.

Bij Versterkjeteam richt ik mij op de ontwikkeling van leiders en teams, met coaching, interventies en consultancy. Voorbeelden zijn sparringsessies voor leiders en interventies om niet-productieve interactiepatronen binnen teams te doorbreken. Mijn aanpak is erop gericht teams te versterken, zelfstandigheid te bevorderen en het volledige potentieel van je team te ontsluiten. Voor meer informatie: https://versterkjeteam.nl/

Conclusie

Het doorbreken van de Dramadriehoek en het bevorderen van gezondere dynamieken binnen teams leidt niet alleen tot betere relaties—het stimuleert resultaat, innovatie en succes. Gebruik van de Winnaarsdriehoek en het O.K. Corral, helpt zowel teams als leiders om een werkomgeving te creëren waarin samenwerking, respect en verantwoordelijkheid centraal staan.